Gister was de uitspraak in de rechtszaak tegen Shell. Een historische rechtszaak, waarbij geen schadevergoeding, maar een beleidswijziging van een bedrijf geëist werd. De rechter heeft geoordeeld dat Shell meer moet doen om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen en wel per direct. Geweldig nieuws voor iedereen die zich inspant voor een goede toekomst op aarde en een doorbraak die wereldwijd grote gevolgen en opvolging zal hebben. Maar is het eigenlijk niet gek om een bedrijf aan te klagen? Is de aanpak van klimaatverandering niet de verantwoordelijkheid van de overheid, of de consument zelf? Als je hier in geïnteresseerd bent, dan raad ik je aan om de film “De zaak Shell” van BNN VARA te kijken.
Deze verfilmde versie van een toneelstuk, is gemaakt in aanloop naar de rechtszaak. In de film worden de hoofdrolspelers in de klimaatcrisis aan het woord gelaten. Wat ik bijzonder vind aan deze film is dat de verschillende belangen, dilemma’s én verantwoordelijkheden van 5 belanghebbenden in deze zaak heel krachtig weergegeven en verwoord worden.
- het bedrijfsleven (in dit geval Shell). Shell bepleit dat overheden en niet bedrijven verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van klimaatbeleid. Shell wijst naar de politiek en naar de burgers in het stemhokje. Een bedrijf wil – en moet, aldus Shell – winst maken om de aandeelhouders (waaronder pensioenfondsen) tevreden te stellen en daarmee, indirect, ook de burgers. Ook vindt Shell dat de afnemers van de producten (de burgers), hypocriet zijn als ze Shell demoniseren, maar zelf geen verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag en CO2-uitstoot. Tenslotte beweert Shell dat het bedrijf al veel onderneemt om de CO2-uitstoot te verminderen en dat een sanctie tegen Shell alleen maar zal leiden tot verschuiving van activiteit naar andere oliebedrijven met minder goede duurzaamheidsplannen.
- de consument, die zich terecht afvraagt of de markt, zoals vaak beweerd wordt, gebaseerd is op vraag en aanbod, of dat bedrijven consumenten doelgericht misleiden en verleiden tot het doen van zinloze aankopen.
- de overheid, die een verantwoordelijkheid heeft voor het hele systeem, met ontelbare belangen; die niet snel kan handelen; die de vingers niet wil branden omdat de peilingen voor de volgende verkiezingen er al weer aan komen; die bang zijn weggezet te worden als incompetente nitwits die geen leiderschap tonen en geen beslissingen durven te nemen, als ze hun mening of beleid bijstellen. En de overheid die wijst naar de burgers die om maatregelen roepen, tot die maatregelen hén raken.
- de burger, vertegenwoordigd door een maatschappijleraar. Hij verwoordt een gevoel dat veel van ons wel herkennen: het gevoel dat je als individu verantwoordelijk gesteld lijkt te worden om een immens groot probleem aan te pakken. Het Klimaatakkoord staat vol met tips over wat wij als ‘consument’ kunnen doen. In plaats van te praten over een kerosine tax, wordt geneuzeld over papieren bekertjes in koffieautomaten en de strijd die de consument zelf in de supermarkt moet leveren (wel of geen vlees en zuivel). De burger lijkt verworden tot consument; een individu. Het gaat niet over wat wij als gemeenschap kunnen bereiken, maar over wat jij als persoon kunt doen. En dat terwijl we als individu altijd ergens tekort schieten en je daarom een samenleving nodig hebt.
- de toekomstige generatie, die zich oprecht zorgen maakt over haar toekomst op deze aarde en daar zeer emotioneel bij betrokken is. Een generatie die zich bedrogen voelt door voorgaande generaties en soms niet weet hoe door te dringen tot de andere belanghebbenden in deze zaak. Het is nu of te laat.
Dit zijn natuurlijk mijn interpretaties van de pleidooien. De film geeft ze veel uitgebreider en beter beargumenteerd weer. Ik raad je dus aan om “De zaak Shell” zélf te kijken. En het is zeker geen zware kost: ik heb hardop moeten lachen om de sketch van de consument; veel herkenning gevonden in en inspiratie gehaald uit het pleidooi van de burger (ik gun iedere middelbare scholier zo’n inspirerende maatschappijleraar!); en tenslotte met tranen in mijn ogen meegeleefd met de wanhoop van de toekomstige generatie. Tegelijkertijd dragen de pleidooien van Shell en de overheid bij aan het creëren van nog meer bewustzijn over mijn eigen rol. De film sluit af met een oproep aan iedereen om verantwoordelijkheid te nemen in de huidige klimaatcrisis. De crisis die op dit moment speelt.
Heb je na het zien van deze film behoefte aan meer verdieping, kijk dan naar VPRO Tegenlicht De zaak Shell of lees onderstaande artikelen van De Correspondent:
* Shell moet meer doen om klimaatverandering tegen te gaan. Dit is de advocaat die daarachter zit
* Reconstructie: Zo kwam Shell erachter dat klimaatverandering levensgevaarlijk is (en ondermijnde het alle serieuze oplossingen)